با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن علمی ارتقاء کتابخانه‌های عمومی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

2 استادیار، گروه معارف اسلامی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

هدف: هر علمی بر‌اساس مقتضیات خودسازماندهی ویژه برای تنظیم و تنسیق دانش دارد. هدف این مقاله بررسی شیوه‌های سازماندهی دانش در آثار علم و درایه با غور در آثار مهم متقدمان است.
روش‌ کار پژوهش: بر‌اساس هدف این مقاله، ضمن بازخوانی مفهوم سازماندهی دانش با مراجعه به متون قدیم و جدید، شیوه‌های این ساختار به تفکیک در رجال و درایه بررسی ‌شده است.
یافته‌ها: سازماندهی دانش علم رجال از نظر حساسیت و اهمیت این علم، از دقیق‌ترین ابزار و رویه‌ها برخوردار است. هم‌نسل بودن، اشتراک در استادان، ضعف و قوت راویان در نقل روایات، تاریخ زندگی و تاریخ وفیات و هم‌عصر بودن روات با معصومین (ع) و حتی تلفیقی از این‌ها عواملی کلان برای سازماندهی دانش رجالی و ترتیب الفبایی عاملی خرد برای کمک به بازیابی آسان اطلاعات بوده است. از دیگر سو، آثار علم درایه هرچند اشتراکات و التقاطاتی با مباحث علم رجال دارد، از سازماندهی دانشی ویژه‌ای برخوردار است که بیشتر مناسب آموزش اصول علم حدیث، معناشناسی حدیث و هدایت فراگیران به فقاهت در علوم حدیثی است.
بحث و نتیجه‌گیری: آثار رجالی چنان سازماندهی شده‌اند که عوامل کلان مرتبط با راوی و وثاقت وی در اولویت قرار دارند و مواردی چون الفبایی شدن اسامی برای بازیابی بهتر و سریع اطلاعات هم کاربرد دارد تا به‌ویژه آموزش تسهیل شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Organization and Structure of Knowledge in Islamic Sciences Rijal and Dirayat-al-Hadith

نویسندگان [English]

  • Heidar Mokhtari 1
  • Noroz Shafitabar Samakoosh 2

1 Associate Professor, Department of Knowledge and Information Science, Payame Noor University, Tehran, Iran

2 Assistant Professor, Department of Islamic Knowledge, Payame Noor University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Purpose: Eachscientific discipline has its own especial structure and knowledge organization (KM) based on its characters. This review aimed at investigating the KM in Rijal and Dirayat-al Hadith by considering pioneering works in the area.
Methodology: Re-conceptualizing the concept of KM, we determined the types of KM separately in Rijal and Diraya by conducting a review. Findings showed that due to its accuracy and sensitivity.
Findings: Rijal has accurate tools and features in its KM, including to be the same generation, share in narrators, narrators ups and downs in narration, their death dates and closeness to Ahl-albayt (pbut) as well as organizing the content alphabetically as major trends in KM that are helpful in retrieving information. However, despite its similarity to Rijal, Diraya has its own approaches to KM for directing students for being influent in narration and its interpretation.
Conclusion: Diraya works have been organized as to the famousness of narrator and the documentary of the work at hand as well as the alphabetical order of names for facilitating education.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rijal
  • Diraye
  • Knowledge Organization
ابن‌صلاح، عثمان بن عبدالرحمن (1418 ق). علوم الحدیث، تحقیق و شرح نورالدین عِتر. دمشق: دار الفکر.
اندرسون، جیمز دی (1381). سازماندهی دانش، ترجمه حمیدرضا جمالی مهمویی، در: دائره‌المعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی، ج 2، تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
رحمان ‌ستایش، محمدکاظم (1389). آشنایی با کتب رجالی شیعه. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
شفیع تبار، نوروز؛ مختاری، حیدر (1398). نقش عالمان شیعه در سازماندهی دانش علم حدیث. تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، شماره 36.
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی (1402 ق). شرح البدایة فی علم الدرایة. تحقیق عبدالحسین محمدعلی بقّال، تهران: مکتبه چهل‌ستون العامّه المسجد الجامع.
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی.(1424 ق). الرعایة لِحال البدایة فی علم الدرایة، تحقیق غلامحسین قیصریه‌ها، در: رسائل فی درایة الحدیث، گردآوری ابوالفضل حافظیان بابلی، جزء اول، قم: دار الحدیث.
شیخ بهایی، محمد بن حسین (1424 ق). الوجیزة فی علم الدرایة. تحقیق حسن حسینی آل مجدّد شیرازی، در: رسائل فی درایة الحدیث، گردآوری ابوالفضل حافظیان بابلی، جزء اول، قم: دار الحدیث، 1424 ق.
کشُی، محمد بن عمر (1430 ق). رجال الکشّی، تعلیقه احمد حسینی. بیروت: مؤسسه أعلمی للمطبوعات.
کمالی، علیرضا. (1387). اصطلاحات حدیثی (2). معارف. (57)، تیر.
کمالی، علیرضا (1387). اصطلاحات حدیثی (3). معارف. (64)، اسفند.
مدیرشانه‌چی، کاظم (1388). تاریخ حدیث. تهران: سمت.
نصیری، علی (1397). آشنایی با علوم حدیث. چاپ دهم، قم: مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه.
نفیسی، شادی (1391). درایة الحدیث، باز پژوهی مصطلحات حدیثی در نگاه فریقین. چاپ هشتم، تهران: سمت.